SIEĆ REGIONALNYCH OŚRODKÓW DEBATY MIĘDZYNARODOWEJ

WYKŁAD #RODMonline “100 lat Konstytucji marcowej” Sonia Pańczuk-Mura 18.03.2021 r. godz. 18:00

Zapraszamy na wykład “100 lat Konstytucji marcowej”, który wygłosi pani mgr Sonia Pańczuk-Mura 18.03.2021 o godz. 18:00 online na platformie ZOOM.

Uchwałą Sejmu RP rok 2021 został ustanowiony Rokiem Polskiej Tradycji Konstytucyjnej. W tym roku przypadają dwie rocznice uchwalenia polskich  konstytucji: 230-lecia Konstytucji 3 maja i 100-lecia Konstytucji marcowej.

Tematem wykładu jest historia i analiza pierwszej konstytucji po odzyskaniu niepodległości – Konstytucji marcowej uchwalonej 17 marca 1921 roku.

Jędrzej Moraczewski – pierwszy premier II RP, w 1919 roku powołał do życia Biuro Konstytucyjne, na czele którego stanął Mieczysław Niedziałkowski. Biuro to miało  przygotować projekty konstytucji odrodzonego państwa.

Przygotowano 3 projekty:

  1. projekt „amerykański” – Józefa Buzka (zakładał, że Polska będzie federacją).
  2. projekt tzw. „ludowy” – autorstwa Mieczysława Niedziałkowskiego – przewodniczącego Biura Konstytucyjnego (zakładał nazwę państwa Polska Rzeczpospolita Ludowa).
  3. projekt „francuski”, silnie wzorowany na rozwiązaniach ustrojowych III Republiki Francuskiej.

Do Biura Konstytucyjnego nie chciała wejść endecja. Żaden z tych projektów nie był oficjalnie popierany przez rząd. W styczniu 1919 odbywają się wybory do Sejmu Ustawodawczego.

25 stycznia 1919 roku została powołana przez premiera Ignacego Paderewskiego Komisja zwana „Ankietą”. Do pracy w „Ankiecie” zostało zaproszonych aż trzydzieści osób, przy czym skład „Ankiety” miał odzwierciedlać rozmaite kierunki myśli politycznej, a jej członkowie mieli reprezentować wszystkie ówczesne dzielnice Polski. Uchwalenie Konstytucji było bardzo trudne, ponieważ Sejm Ustawodawczy powołał swoją Komisję Konstytucyjną, a rząd „Ankietę”. Wszystkich projektów konstytucji było 11.

Ostateczny kształt konstytucji był wypadkową projektu Komisji Konstytucyjnej i postulatów zgłoszonych w toku długiej debaty parlamentarnej. Zasadnicze punkty sporu dotyczyły sposobu wyboru głowy państwa oraz liczby izb przyszłego parlamentu. Lewica opowiadała się za jednoizbowym sejmem i wyborem prezydenta przez ogół obywateli, zaś prawica domagała się parlamentu dwuizbowego, który wybierałby głowę państwa. Ostatecznie zwyciężyła druga wersja.

17 marca 1921 r Sejm Ustawodawczy przyjął Konstytucję odrodzonej Rzeczpospolitej. Składała się ona ze 126 artykułów, podzielonych na 7 rozdziałów, które poprzedzała preambuła – uroczysty wstęp do Konstytucji.

W trakcie wykładu omówiono jak konstytucja marcowa ukształtowała władzę ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą na podstawie analizy poszczególnych rozdziałów.

W 1922 r. odbyły się pierwsze w II RP wybory parlamentarne przeprowadzone na podstawie Konstytucji marcowej. Okazało się, że była ona nieefektywna. System kreowany przez ustawę zasadniczą powodował polityczną niestabilność. Do parlamentu wybrano wachlarz partii politycznych, które nie były w stanie wyłonić stabilnego rządu. Od 1926 roku próbowano reformować system bez poważniejszej zmiany konstytucji, ale wszyscy zdawali sobie sprawę, że ustawę zasadniczą należy zmienić. Wyrazem odejścia od zasad Konstytucji marcowej było uchwalenie w 1926 r. tzw. noweli sierpniowej.

Sonia Pańczuk-Mura

Zadanie publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie "Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej 2019-2021"