WYSTAWA “DO BRONI. ROK 1920 NA PLAKATACH, AFISZACH I DRUKACH ULOTNYCH ZE ZBIORÓW SPECJALNYCH CENTRALNEJ BIBLIOTEKI WOJSKOWEJ”
Na wystawie prezentujemy plakaty, afisze i druki ulotne z okresu wojny Rosji Bolszewickiej z Polską w 1920 roku. W sugestywny sposób uzmysławiały one polskiemu społeczeństwu siłę wroga i grożące mu z jego strony niebezpieczeństwo, zachęcały do wstępowania do Armii Ochotniczej oraz wzywały do zakupu Pożyczki Odrodzenia Polski.
Litografie i druki były wydawane przez władze wojskowe i państwowe: Główny Inspektorat Armii Ochotniczej, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego, Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa, Wydział Kobiecy Sekcji Propagandy Obrony Państwa. Na plakatach pojawiali się dowódcy polskiej armii: Marszałek Józef Piłsudski i gen. broni Józef Haller, ale także zwykli żołnierze. Na jednej z litografii „Kto w Boga wierzy w obronie Ostrobramskiej pod sztandar Orła i Pogoni!” żołnierz polski przedstawiony został jako obrońca rodziny chrześcijańskiej, a także – alegorycznie – jako obrońca chrześcijaństwa przed bolszewizmem.
Nadrzędnym celem oddziaływania plakatów, afiszy i druków ulotnych tego okresu było zjednoczenie społeczeństwa w obliczu zagrożenia zewnętrznego. Wezwania do walki łączone były z ponurym obrazem panowania sowieckiego w przypadku zwycięstwa bolszewików. Plakaty, demonizując wroga, przedstawiały go jako trzygłowego smoka, olbrzyma o mongoloidalnych rysach lub okrutnego barbarzyńcę. Na barwnych litografiach dominował kolor czerwony utożsamiany z komunizmem.
Autorami plakatów byli znani graficy: Edmund Bartłomiejczyk, Feliks Szczęsny Kowarski, Kamil Mackiewicz, Franciszek Nieczuja-Urbański, Stanisław Siestrzeńcewicz i Stanisław Sawiczewski.
Na drukach ulotnych i afiszach wzywano do obrony Warszawy przed bolszewickim najeźdźcą. Umieszczano przepisy dotyczące wstępowania do Armii Ochotniczej, podawano adresy biur werbunkowych oraz zachęcano do składania ofiar pieniężnych na cele obronne.
Bolszewicy przeznaczali na antypolską propagandę znaczne środki finansowe. Na wystawie prezentujemy także typowe plakaty sowieckie z 1920 roku. Dominuje w nich karykaturalne przedstawienie zarówno Józefa Piłsudskiego, jak i zwykłego Polaka jako „polskiego pana” – grubego szlachcica z szablą lub batem w ręku. Często towarzyszyli mu wrogowie Rosji Sowieckiej: przedstawiciele Ententy oraz sojusznik Polski z okresu wyprawy kijowskiej Symon Petlura. Pomimo zwycięstwa Polaków w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku i odwrotu bolszewików, plakaty opublikowane jesienią tego roku przez Polskie Wydawnictwo Komunistyczne świadczą o tym, że ich autorzy żyli w dalszym ciągu mrzonkami o „czerwonej” Polsce.
Plakaty, afisze oraz druki ulotne są istotnym świadectwem wojny Polski z Rosją bolszewicką, obrazują dramat ówczesnych wydarzeń, które dotknęły nie tylko żołnierzy, ale też ludność cywilną. Pokazują, jak ważna, wobec niebezpieczeństwa, jakie zawisło nad odrodzoną państwowością polską, była jedność narodu, wzajemna pomoc i poświęcenie dla dobra kraju.
tekst: M.G.
Źródło:
